عمر نسفی
نسفی، نجم‌الدین، ابوحفص عمر
قرن: ۶ (۵۳۷-۴۶۱ ق)
فقیه حنفى، اصولى، حافظ، محدث، مفسر، متکلم، ادیب و شاعر. معروف به مفتى الثقلین به جهت این که گویند جن و انس از محضرش تعلیم مى گرفته‌اند. اهل سمرقند بود و در نسف به دنیا آمد و همانجا درگذشت.
او در زمینه‌ى فقه، حدیث، تفسیر، تاریخ و فنون شعرى متبحر بود. در بغداد از ابوالقاسم بن بیان حدیث شنید و از اسماعیل بن محمد نوحى و حسن بن عبدالملک قاضى و مهدى بن محمد علوى و عبداللَّه بن على نسفى و ابوالیسر محمد نسفى و حسین کاشغرى و ابومحمد حسن بن احمد سمرقندى و على بن حسن ماتریدى روایت کرد.
فرزندش، ابواللیث احمد بن عمر و محمد بن ابراهیم تورپشتى از وى روایت کرده اند. حدود صد اثر را به وى نسبت مى دهند. کتاب «العقائد» یا «عقاید النسفى» که بر آن شروح بسیارى از جمله شرح سعدالدین تفتازانى نگاشته شده، به وى منسوب است. البته در صحت انتساب این کتاب به وى تردید مى باشد، چنان که بعضى آن را به برهان الدین محمد بن محمد نسفى منسوب کرده اند.
از دیگر آثارش: «الاکمل الاطول» در تفسیر؛ «التیسیر فى التفسیر»؛ «قید الاوابد»؛ «تاریخ بخارا»؛ «القند فى تاریخ علماء سمرقند»؛ «یواقیت المواقیت»؛ «طلبة الطلبة»؛ «تطویل الاسفار لتحصیل الاخبار»؛ «مشارع الشارع»؛ «منهاج الدرایة» در فروع؛ «النجاح فى شرح اخبار کتاب الصحاح»؛ «الخصائل فى الفروع»؛ «دعوات المستغفرین»؛ «الاشعار بالمختار من الاشعار» یا «المختار من الاشعار» در بیست مجلد؛ «منظومة الخلافیات» یا «منظومة فى الخلاف»؛ نظم «الجامع الصغیر» امام محمد شیبانى در فروع.
منابع
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج۶، ص۳۷.